Możliwość wypowiedzenie umowy w sprawie zamówienia publicznego

Jednym ze sposobów, zakończenia stosunku umownego, jest wypowiedzenie umowy. Wypowiedzenie stosunku umownego jest możliwe tylko w przypadku umów zobowiązujących o charakterze ciągłym np. umowa o pracę na okres nieoznaczony. Wypowiedzenie umowy, jest kolejnym obok umownego prawa odstąpienia, sposobem zakończenia więzi powstałem wskutek umowy, którego zakończenie uzależnione jest od jednostronnego oświadczenia woli. W przypadku wypowiedzenia, świadczenia w zakresie już spełnionym nie podlegają zwrotowi, odnosi ono skutki prawne na przyszłość a świadczenia jeszcze nie spełnione nie podlegają spełnieniu. W celu dokładniejszego omówienia instytucji wypowiedzenia należy oprzeć się na przykładzie kodeksowym, który stanowi wzór, określający konstytutywne cechy tego sposobu zakończenia stosunku umownego.

O wypowiedzeniu umowy zlecenia stanowi art. 746 k.c. Zgodnie z wskazanym przepisem dający zlecenie może je wypowiedzieć w każdym czasie, przy czym obowiązany jest jednak zwrócić przyjmującemu zlecenie wydatki, które ten poczynił w celu należytego wykonania zlecenia. W razie odpłatnego zlecenia obowiązany jest uiścić przyjmującemu zlecenie część wynagrodzenia odpowiadającą jego dotychczasowym czynnościom, a jeżeli wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, powinien także naprawić szkodę. Przyjmujący zlecenie może je wypowiedzieć w każdym czasie. Jednakże gdy zlecenie jest odpłatne, a wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, przyjmujący zlecenie jest odpowiedzialny za szkodę. Uprawnienie kształtujące, jakim jest wypowiedzenie, przysługuje obu stronom umowy, możliwe jest w każdym czasie[1]. W przypadku zlecenia stałego zawartego na czas określony, gdy upłynął przewidziany umową czas zobowiązania, nie ma prawnej możliwości wypowiedzenia takiej umowy. Wypowiedzenie umowy nie wymaga zachowania formy szczególnej, może być więc dokonane ustnie. Tak jak w przypadku odstąpienia, wyjątkiem jest zawarcie umowy w formie szczególnej, wtedy wymagane jest zachowanie formy pisemnej. Strony umowy mogą zawrzeć w jej treści, terminy wypowiedzenia, których zobowiązane są dochować.

Wypowiedzenie umowy, wywołuje skutki prawne w momencie gdy oświadczenie, dotarło do adresata w sposób który gwarantował mu możliwość zapoznania się z jego treścią. W treści oświadczenia woli, strona wypowiadająca umowę nie ma obowiązku wskazywania przyczyn z jakich dokonuje czynności prawnej. Jednakże od istnienia ważnego powodu, ustawodawca uzależnił dalsze skutki wypowiedzenia. Pojęcie, ważnego powodu, określa się przy użyciu, kryteriów obiektywnych, odnoszących się jednak do stron umowy. W przypadku wypowiedzenia umowy bez wskazania ważnego powodu, wypowiadający jest obowiązany do naprawienia wynikłej szkody. Należy pamiętać, że zgodnie z art. 102 ust. 2 ustawy z dnia 28 lutego 2003 roku, prawo upadłościowe i naprawcze[2], strona może odstąpić od zobowiązania bez naprawy w przypadku, gdy została ogłoszona upadłość przyjmującego zlecenie. Przepisy zakazujące, zrzeczenia się z góry uprawnienia, do wypowiedzenia stosunku umownego, mające charakter bezwzględnie obowiązujący, uniemożliwiają stroną wyłączenie złożenia takowego oświadczenia woli, oraz modyfikacji uprawnienia wypowiedzenia umowy z ważnych powodów na niekorzyść uprawnionego. Jednakże stroną przysługuje kompetencja, do określania innych postanowień, np. określając terminy wypowiedzenie, wskazując formę w jakiej ma nastąpić wypowiedzenie. W przypadku braku zapisów umownych, regułę dopuszczalności wypowiedzenia zobowiązania na czas nieoznaczony niezależnie od powodu wyraża art. 365¹ k.c. 

W przypadku zobowiązań na czas oznaczony, należy przyjąć zasadę że ich wypowiedzenie jest możliwe w przypadkach prawnie przewidzianych np. wypowiedzenie umowy najmu na czas określony, na warunkach przewidzianych w umowie (art. 673 § 3 k.c.).

Wypowiedzenie umowy w sprawie zamówień publicznych

Zgodnie ze wskazanymi rozważaniami istnieje na podstawie przepisów k.c. możliwość wypowiedzenia umów bezterminowych o charakterze ciągłym. Zgodnie jednak z art. 142 p.z.p. statuującym obowiązek zawierania umów na czas oznaczony, wykluczona jest możliwość wypowiedzenia umowy na tej podstawie. Zgodnie z takim stanowiskiem, wypowiedzenie umów o zamówienie publicznym będzie możliwe tylko wtedy gdy strony przewidziały taką możliwość w treści zawartej umowy. Dodatkowo muszą zaistnieć przewidziane umową okoliczności wypowiedzenia. Zgodnie z zasadą odbicia treści SIWZ oraz oferty w treści umowy, należy zawrzeć możliwość zawarcia takiej klauzuli już na etapie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego.    

Jeżeli umowa nie przewiduje odpowiedniej klauzuli nie zaistnieje możliwość wypowiedzenia umowy. Zgodnie z stanowiskiem KIO „wypowiedzenie umowy z dotychczasowym wykonawcą, niezależnie od przyczyn takiego działania jest sytuacją absolutnie wyjątkową”[3].

---

[1] Wyrok SN z dnia 28 września 2004 r., IV CK 640/03.

[2] Ustawa z dnia 28 lutego 2003 roku, prawo upadłościowe i naprawcze (Dz.U. 2003 nr 60 poz. 535 z późn. zm.).

[3]  Uchwała KIO z dnia 6 sierpnia 2010 r., sygn. akt . KIO/KD 58/10, dostępna na stronie: <http://www.uzp.gov.pl/cmsws/page/?D;1146;krajowa_izba_odwolawcza_uwzglednila_w_uchwale_z_dnia_6_sierpnia_2010_r._%28sygn._akt_kio/kd_58/10%29_zastrzezenia_zamawiajacych_od_wynikow_kontroli_prezesa_urzedu_w_sprawie_postepowania_o_udzielenie_zamowienia_w_trybie_z_wolnej_reki_na_wykonanie_zadania_pn.:.html>