W myśl przepisów prawa zamówień publicznych,
zamawiający po przeprowadzeniu postępowania powinien wybrać wykonawcę, który
przedłożył najkorzystniejszą ofertę. Zgodnie z art. 2 pkt 5 ustawy Prawo
zamówień publicznych (dalej: lub PZP) najkorzystniejszą ofertą jest ta, która
przedstawia najkorzystniejszy bilans ceny i innych kryteriów odnoszących się do
przedmiotu zamówienia publicznego, albo oferta z najniższą ceną.
Zgodnie z art. 91 ust. 1 ustawy PZP zamawiający
wybiera ofertę najkorzystniejszą na podstawie kryteriów oceny ofert określonych
w specyfikacji istotnych warunków zamówienia (art. 36 ust. 1 ustawy PZP). W
myśl ust. 2 tego przepisu kryteriami oceny ofert są cena albo cena i inne
kryteria odnoszące się do przedmiotu zamówienia, w szczególności jakość,
funkcjonalność, parametry techniczne, zastosowanie najlepszych dostępnych
technologii w zakresie oddziaływania na środowisko, koszty eksploatacji, serwis
oraz termin wykonania zamówienia. W świetle powyższego należy stwierdzić, iż
cena jest obligatoryjnym, lecz nie jednym kryterium oceny ofert, którym może
posłużyć się zamawiający przy wyborze oferty najkorzystniejszej. Obok ceny
zamawiający może bowiem zastosować także inne kryteria odnoszące się do
przedmiotu zamówienia. Podkreślić przy tym należy, iż wyliczenie innych niż
cena kryteriów oceny ofert zawarte w art. 91 ust. 2 ustawy PZP ma charakter
przykładowy i nie jest wyczerpujące. Wynika to z użycia przez ustawodawcę w tym
przepisie sformułowania „w szczególności”. W konsekwencji oznacza to, iż
zamawiający może stosować także kryteria oceny ofert inne, niż wprost
wymienione w art. 91 ust. 2 ustawy PZP. Określenie tych kryteriów wraz z
przypisaniem im określonej wagi należy do zamawiającego. To sam zamawiający
decyduje o zastosowaniu określonych kryteriów oceny ofert kierując się
specyfiką przedmiotu zamówienia oraz potrzebą uzyskania zamówienia na
najkorzystniejszych warunkach.
W tym miejscu podkreślenia wymaga, iż zgodnie z art.
91 ust. 2 ustawy PZP określone przez zamawiającego kryteria oceny ofert winny
odnosić się do przedmiotu zamówienia. Oznacza to, iż zamawiający nie może
stosować dowolnych kryteriów oceny ofert, lecz tylko takie, które dotyczą
oferowanej usługi, dostawy lub roboty budowlanej. Z powyższym koresponduje
treść art. 91 ust. 3 ustawy PZP, zgodnie z którym kryteria oceny ofert nie mogą
dotyczyć właściwości wykonawcy, a w szczególności jego wiarygodności
ekonomicznej, technicznej lub finansowej (wyj. art. 5 ust. 1 ustawy PZP). W tym
zakresie mamy zatem do czynienia z ograniczeniem swobody zamawiającego co do
możliwości dowolnego określania kryteriów oceny ofert.
Z powołanego art. 91 ust. 3 ustawy PZP wynika zakaz
stosowania przy ocenie ofert kryteriów o charakterze podmiotowym. Oznacza to,
iż właściwości wykonawcy ubiegającego się o zamówienie publiczne nie mogą być
brane pod uwagę przy ocenie oferty najkorzystniejszej. Wskazać jednocześnie
należy, iż zawarte w art. 91 ust. 3 ustawy PZP wyliczenie niedopuszczalnych
kryteriów ocen ma charakter przykładowy. Oznacza to, iż poza wiarygodnością
ekonomiczną, techniczną lub finansową wykonawcy ubiegającego się o zamówienie,
przy wyborze najkorzystniejszej oferty nie mogą być brane pod uwagę także inne
kryteria odnoszące się do właściwości wykonawcy. Z tych względów należy uznać
za niedopuszczalne w świetle art. 91 ust. 3 ustawy PZP stosowanie przy wyborze
najkorzystniejszej oferty takich kryteriów oceny ofert jak doświadczenie
wykonawcy, czy też posiadanie przez wykonawcę znajomości określonej branży (tak
też. P. Granecki: Prawo zamówień publicznych. Komentarz, Warszawa 2007, s.
266).
Za dopuszczalne w świetle art. 91 ust. 3 ustawy PZP należy
uznać natomiast zastosowanie kryterium oceny ofert odnoszącego się do terminu
wykonania zamówienia. Istotne z punktu widzenia interesu zamawiającego jest
bowiem ustalenie terminu, w którym zostanie wykonane całe zamówienie, czy też
poszczególne jego części. Tym samym oferowany przez wykonawcę termin wykonania
poszczególnych zadań składających się na zamówienie (harmonogram) może być
przedmiotem oceny dokonywanej przez pryzmat oferty najkorzystniejszej. Dotyczyć
to będzie w szczególności zamówienia o złożonym charakterze, w ramach którego
wykonawca zobowiązany jest do wykonania różnych zadań. Przy czym podkreślenia
wymaga, iż tak określone kryterium oceny ofert odnosi się do przedmiotu
zamówienia, co spełnia warunek wynikający z art. 91 ust. 2 ustawy PZP.
Jednocześnie podkreślenia wymaga, iż kryteria oceny
ofert powinny być opisane przez zamawiającego w sposób precyzyjny i
jednoznaczny, tak aby możliwe było dokonanie wyboru najkorzystniejszej oferty
(zob. wyrok KIO z dnia 12 sierpnia 2008 r., sygn. akt KIO/UZP 784/08). Tak więc
zamawiający winien zamieścić w specyfikacji istotnych warunków zamówienia
i odpowiednio w ogłoszeniu o zamówieniu jednoznaczny i wyczerpujący opis
kryteriów oceny ofert, wraz z podaniem znaczenia tych kryteriów i sposobu oceny
ofert (art. 36 ust. 1 pkt 13 oraz art. 41 pkt 9 ustawy PZP).
Dotychczas powszechną praktyką zamawiających było
stosowanie jako jedynego kryterium wyboru najkorzystniejszej oferty kryterium
najniższej ceny. Odsetek postępowań, w których zamawiający stosowali jako
jedyne kryterium najniższą cenę w ostatnich latach kształtował się na poziomie
90 proc., natomiast w stosunku do postępowań na roboty budowlane dochodził
nawet 95 proc.
Niewątpliwie przyczyny stosowania przez zamawiających
jako jedynego kryterium najniższej ceny są różnorodne. Przede wszystkim
stosowanie w postępowaniu jedynie kryterium najniższej ceny jest bardzo wygodne
dla zamawiającego, ponieważ takie postępowanie jest prostsze od postępowania, w
którym występują inne kryteria.
Niewątpliwie też zamawiający, decydując się na inne
kryteria musi wykazać się większą wiedzą i doświadczeniem. Ponadto w takim
postępowaniu łatwiej narazić się na zarzuty nieprawidłowo przygotowanego
postępowania, przez co może ono się znacząco wydłużyć – na przykład wykonawcy
będą zaskarżali wagi poszczególnych kryteriów jak i sam opis kryteriów,
powołując się na naruszenia zasady konkurencyjności.
Niewątpliwie bardziej skomplikowany jest też sam
proces wyboru najlepszej oferty przez komisję przetargową.
Nie bez znaczenia jest również fakt, iż wiele zamówień
jest udzielanych z udziałem środków unijnych, a biorąc pod uwagę szczególnie
dokładne badanie wydatkowania tych środków, zamawiający niejednokrotnie nie
decydują się na zastosowanie bardziej skomplikowanych procedur w obawie przed
popełnieniem nawet niezawinionego błędu skutkującego nałożeniem kary w postaci
korekty finansowej.
Pomimo zasygnalizowanych problemów, od pewnego czasu w
środowisku trwa dyskusja na temat upowszechniania stosowania innych kryteriów
wyboru najkorzystniejszej oferty niż kryterium najniższej ceny.
Szczególnego znaczenia problematyka stosowania
kryterium ceny jako jedynego kryterium nabrała w ostatnich miesiącach ze
względu na załamanie się rynku budowlanego i ogłoszenie upadłości kilku
czołowych firm budowlanych. Niezmiernie istotny jest też fakt, że to właśnie
realizowanie zamówień publicznych było bezpośrednią przyczyną upadłości (koszty
wykonawców w rzeczywistości okazały się większe niż przedstawione w złożonych
ofertach).
Negatywne konsekwencje tego faktu odczuli też
zamawiający, ponieważ bezpośrednim skutkiem upadłości było zatrzymanie czy też
wstrzymanie szeregu rozpoczętych inwestycji i konieczność przeprowadzenia
nowych postępowań.
W konsekwencji wydłużył się okres realizacji
inwestycji a niejednokrotnie również znacząco wzrosły ich koszty. W mediach
pojawiły się wówczas twierdzenia, że gdyby przy wyborze kierowano się innymi
kryteriami niż najniższa cena, to nie doszłoby do upadku firm. Postulowano
również dokładniejsze badanie wykonawców między innymi pod względem możliwości
finansowych i organizacyjnych.
Zamawiający mogą posługiwać się przy ocenie ofert w
konkurencyjnych postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego bądź
wyłącznie kryterium cenowym, bądź ceną i innymi wybranymi przez siebie
kryteriami oceny dostosowanymi do charakteru udzielanego zamówienia.
Nie we wszystkich postępowaniach użycie jako jedynego
kryterium ceny zabezpiecza w wystarczający sposób interes zamawiającego w
uzyskaniu świadczenia optymalnego z uwagi na jakość i wydatkowane środki
finansowe. Użycie tego kryterium, w szczególności w odniesieniu do zakupu
świadczeń niestandardowych, umożliwia składanie przez wykonawców ofert
wprawdzie tańszych w momencie zakupu, ale gorszej jakości, zawierających
przestarzałe technologie, powodujących na przyszłość powstawanie
dodatkowych wydatków. W takich przypadkach, oferta wybierana wyłącznie w
oparciu o kryterium cenowe jest wprawdzie ofertą najtańszą z punktu widzenia
wysokości wynagrodzenia wypłacanego wykonawcy, ale z reguły nie jest dla
zamawiającego ekonomicznie opłacalna w odniesieniu do eksploatacji nabywanego
dobra. Aby wybór przy udzielaniu takich zamówień był efektywny i dotyczył
oferty rzeczywiście w danych okolicznościach najkorzystniejszej; najbardziej
użytecznej oraz o odpowiedniej jakości, niezbędne jest dostosowanie kryteriów
oceny ofert do charakteru zamówienia i użycie przy ocenie ofert innego miernika
niż wyłącznie cenowy.
Przygotowanie pozacenowych kryteriów oceny ofert dla
konkretnego postępowania wymaga wprawdzie od zamawiającego dodatkowego nakładu
pracy, ale powoduje jednocześnie konieczność przemyślenia i sprecyzowania tych
cech nabywanych dóbr, które zamawiającego szczególnie interesują. Można zatem
twierdzić, że rzetelna praca wykonana w ramach przygotowania i wdrożenia do
postępowania o udzielenie zamówienia innych niż cena kryteriów oceny ofert do
postępowania o udzielenie zamówienia publicznego może przyczyniać się do
racjonalizacji dokonywanych wydatków w związku z udzielanym zamówieniem.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz