wtorek, 25 lutego 2014

Okres obowiązywania umów o zamówienia publiczne


Prawo zamówień publicznych w sposób szczególny reguluje pewne kwestie odnoszące się do umów. Jedną z nich jest czas obowiązywania umów, określony w art. 142 oraz 143 ustawy p.z.p. Doktryna prawa cywilnego wyróżnia umowy na czas nieokreślony oraz umowy na czas określony, podział ten stanowi podział dychotomiczny. Czas obowiązywania umów w sprawie zamówień publicznych jest ograniczony przepisami ustawy, które stanowią iż nie mogą być one zawierane na czas nieokreślony. Zakaz ten stanowi istotne ograniczenie zasady swobody umów[1]


Zastosowanie takie ograniczenia podyktowane jest kierowaniem się zasadą konkurencyjności, która byłaby faktycznie ograniczona poprzez zablokowanie możliwości zawarcia nowych umów w przypadku zawarcia umowy na czas nieokreślony. Wyjątki od tej zasady zostały usankcjonowane w art. 143 ust. 1 pkt 1-5. Związanie się stron umowy, tego typu umową, tworzyłoby długoterminową więź ekonomiczną pomiędzy stronami, co uniemożliwiałoby innym wykonawcą zawarcie umowy z zamawiającym w tym zakresie. Rozwiązanie to jest jednak bardziej liberalne od obowiązującego na podstawie przepisów sprzed nowelizacji z dnia 7 kwietnia 2006 r[2]., kiedy to dodatkowym ograniczeniem był także obowiązek uzyskania zgodny Prezesa UZP w formie decyzji administracyjnej, na zawarcie umowy na świadczenia okresowe i ciągłe na okres na okres powyżej trzech lat. Zmiana treści obowiązujących przepisów, pozbawiająca kompetencji orzeczniczej Prezesa UZP, ograniczyła administracyjnoprawną ingerencję w tę sferę treści umów.                                             
W kontekście czasu obowiązywania umów w sprawie zamówień publicznych należy zauważyć iż termin zobowiązania może zostać przez strony wskazany dowolnie, przepisy p.z.p., nie wskazują sposobu jego określenia[3]. Wskazane w treści umowy zdarzenie musi charakteryzować się łącznie dwoma cechami, zdarzenie musi mieć charakter przyszły i pewny. Należy uznać za prawnie dopuszczalne wskazanie konkretnej daty kalendarzowej, wskazanie okresu czasu obowiązywania, jak i odniesienie do konkretnego zdarzenia przyszłego i pewnego. Przykładem ostatniego sposobu wskazania czasu obowiązywania umów mogą być umowy ochrony mienia zawierane do czasu zakończenia prac budowlanych.                            

Mając na uwadze ratio legis wprowadzonego rozwiązania należy uznać za niepożądane wskazania bardzo długiego czasu obowiązywania umowy, które na celu miałoby obejście przepisów, co do zasady zabraniających zawierania umów na czas nieokreślony. Jednakże ocena treści zapisu umownego, zależałaby od kontekstu sytuacyjnego konkretnej umowy. 
                      
W przypadku niewskazania w treści umowy sposobu obliczania okresu obowiązywania umowy, zastosowanie znajdą przepisy art. 110 i nast. k.c., odnoszące się do sposobów obliczania terminów wrażonych w dniach, tygodniach, miesiącach oraz latach, a ponadto określające sposób obliczania terminu przypadającego na dzień ustawowo wolny od pracy. Zastosowanie do umów których przedmiotem są świadczenia okresowe lub ciągłe znajdują przepisy art. 142 ust. 2 p.z.p., które umożliwiają swobodne zawieranie tego rodzaju umów na okres nie przekraczający lat czterech. Poza wyjątkami wskazanymi w art. 142 ust. 4 pkt. 1-5 p.z.p., w przypadku zawierania umów na okres przekraczający cztery lata, których szacowana wartość przekracza kwoty wskazane w Rozporządzeniu Prezesa Rady Ministrów[4], zamawiający obowiązany jest zawiadomić w terminie 3 dniowym od wszczęcia postępowania, Prezesa UZP, podając jednocześnie uzasadnienie prawne i faktyczne zastosowania dłuższego terminu obowiązywania umowy. Nie jest więc wymagana zgoda Prezesa UZP, wydana z formie decyzji administracyjnej. Zawiadomienie ma umożliwić Prezesowi przeprowadzenie kontroli zamówienia.                                

Cechy charakterystyczne umów których przedmiotem są świadczenia okresowe i ciągłe zostały wskazane w rozdziale pierwszym, są one tożsame z cechami umów w sprawie zamówień publicznych. Ograniczeniu nie podlegają, jako nie wymienione w ustawie, umowy o świadczenia jednorazowe chociażby byłyby wykonywane przez okres przekraczający cztery lata. Ograniczenie to nie dotyczy więc umów których przedmiotem są świadczenia jednorazowe wykonywane w ratach, gdyż takie rozwiązanie nie zmienia rozmiaru świadczenia, rozkłada go tylko na mniejsze części które po zsumowaniu odpowiadają całości przedmiotu świadczenia. Jako przesłanki zawarcia umowy na czas określony przekraczający cztery lata ustawa wskazuje w art. 142 ust. 2 p.z.p., zdarzenia które, prowadzą do powstania oszczędności kosztów realizacji zamówienia w stosunku do okresu czteroletniego, zdarzenia spowodowane zdolnościami płatniczymi zamawiającego lub wynikające z zakresu planowania nakładów oraz okresu niezbędnego do ich spłaty. Wymienione przesłanki są niezależne od siebie, zamawiający nie musi spełniać wszystkich łącznie, może powołać się na jedną z wymienionych, odpowiadających zaistniałej sytuacji faktycznej.     
               
W art. 142 ust. 4 p.z.p. wskazano wyjątki od generalnego obowiązku zawiadamiania Prezesa UZP, w przypadkach wyżej wskazanych. Odformalizowanie to podyktowane jest ewidentną niezasadnością stosowania obowiązku zawiadamiania Prezesa UZP. Katalog zawiera przedmiotowe wyliczenie czterech rodzajów umów których zawarcie zwalnia zamawiającego z tego obowiązku. Zwolnienie obowiązuje, bez względu na długość okresu na jaki zostają zawarte, umowy kredyty (uregulowane w art. 69 ust. 1 prawa bankowego) oraz pożyczki (uregulowane w art. 720-724 k.c.). Należy zaznaczyć iż muszą to być jednak umowy zawierane na czas określony, gdyż możliwość zastosowania tego wyjątku została ograniczona do umów wskazanych w art. 142 p.z.p.. Zakres zwolnienia, jest więc zależny od przepisów prawa materialnego konstruujących dany typ umowy nazwanej. Umowa kredytu bankowego jest zobowiązaniem banku do oddania do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony, środków pieniężnych przeznaczonych na określony i ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z nich na warunkach określonych w umowie oraz do zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu powiększonych o odsetki w oznaczonych terminach oraz do zapłaty prowizji. Umowa pożyczki w następujący sposób określa obowiązki stron, dający pożyczkę zobowiązuje się do przeniesienia na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą liczbę rzeczy, tej same jakości, tego samego gatunku. Widoczne są więc znaczne różnice zarówno co do przedmiotu umowy jak i podmiotów które mogą zawrzeć dany rodzaj umowy nazwanej.                                                       
Ponadto nie wymagają zawiadamiania Prezesa UZP, umowy rachunku bankowego oraz ubezpieczenia, jeżeli okres umowy nie przekracza pięciu lat. Umowa ubezpieczenia została określona w art. art. 805 § 1 k.c. Kodeks cywilny stanowi że umowa ubezpieczenia jest zobowiązaniem zakładu ubezpieczeniowego do spełnienia określonego świadczenia w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku. Zobowiązanie ubezpieczającego się obejmuje obowiązek zapłaty składki.  Natomiast poprzez umowę rachunku bankowego, bank zobowiązuje się względem posiadacza rachunku, do przechowywania jego środków pieniężnych, oraz jeżeli umowa tak stanowi, do przeprowadzania na jego zlecenie rozliczeń pieniężnych. Nie wymaga także zawiadomienia, zawarcie umowy której przedmiotem jest świadczenie usług z zakresu transportu zbiorowego. Zakres, zarówno przedmiotowy jak i podmiotowy, transportu zbiorowego, określają odrębne przepisy z dnia 16 grudnia 2010 roku o publicznym transporcie zbiorowym[5]. Poprzez tego rodzaju umowy, zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt. 24 ustawy, należy rozumieć umowy zawierane pomiędzy organizatorem publicznego transportu zbiorowego a operatorem publicznego transportu zbiorowego, które przyznają temu operatorowi prawo i zobowiązują go do wykonywania określonych usług związanych z wykonywaniem przewozu. Poprzez organizatora publicznego transportu zbiorowego, na podstawie art. 4 ust.1 pkt 9, należy rozumieć właściwą jednostkę samorządu terytorialnego albo ministra właściwego do spraw transportu.      

Powyżej wskazano ogólne reguły zakazujące zawierania umów na czas określony powyżej okresu czterech lat, oraz wyjątki od tej generalnej zasady. Należy jednak pamiętać o uregulowaniu wynikającym z art. 143 p.z.p., który stanowi lex specialis w stosunku do art. 142 ustawy. Na podstawie art. 143,  w wskazanych sytuacjach dopuszczalne jest zawieranie umów na czas nieokreślony. Możliwość zawierania wskazanych umów na czas nieokreślony, jest konsekwencją istnienia monopoli naturalnych. Oczywisty brak konkurencji, powodowałby konieczność odnawiania umów w ustalonym okresie, co stanowiło by tylko administracyjnoprawne utrudnienie obrotu prawnego, nie przynosząc żadnych pozytywnych konsekwencji w postaci zwiększenia poziomu przestrzegania zasad prawa zamówień publicznych[6]. W związku z powyższym ustawodawca, wychodząc naprzeciw realiom gospodarczym dopuścił możliwość zawierania tego rodzaju umów na czas nieokreślony. Katalog, umów które mogą zostać zawarte na czas nieokreślony obejmuje, umowy których przedmiotem są dostawy, wody za pomocą sieci wodno-kanalizacyjnej lub odprowadzanie ścieków do tej sieci, gazu z sieci gazowej, ciepła z sieci ciepłowniczej, licencji na oprogramowanie komputerowe oraz umowy których przedmiotem są usługi przesyłowe lub dystrybucyjne energii elektrycznej lub gazu ziemnego. Poszczególne rodzaj dostaw oraz usług dookreślone są poprzez przepisy szczegółowe regulujące dany rodzaj działalności, np. ustawa prawo energetyczne[7] ma zastosowanie do dostaw ciepła z sieci ciepłowniczej oraz gazu z sieci gazowej. Należy wskazać iż umową licencyjną w rozumieniu art. 41 ust. 2 ustawy o prawach autorskich i prawach pokrewnych, jest umowa o korzystanie z utworu na określonych polach eksploatacji[8]. Należy zawsze mieć na uwadze iż wyłączeniem objęte są jedynie stany wiernie odpowiadające wskazaniom ustawowym, dlatego też  nie podlegają wyłączeniu np. umowy licencyjne na korzystanie z baz danych[9].




[1] P. Piątek, Zasada swobody umów w Prawie zamówień publicznych, Zam.Pub.Dor.2011/2 s.72.
[2] Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zmianie ustawy - Prawo zamówień publicznych oraz niektórych innych ustaw ( Dz. U. 2007 nr 82 poz. 560 ).
[3] J. E. Nowicki, Między Kodeksem cywilnym a Prawem zamówień publicznych, cz. 3, M.Zam.Pub.2010/5 s.43.
[4] Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2009 r. w sprawie kwot wartości zamówień oraz konkursów, od których jest uzależniony obowiązek przekazywania ogłoszeń Urzędowi Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich (Dz. U. z dnia 30 grudnia 2009 r.).
[5] Ustawa z dnia 16 grudnia 2010 r.o publicznym transporcie zbiorowym (Dz. U z 2011 r. Nr 5, poz. 13).
[6] J. Jerzykowski, op. cit. Komentarz do art.143 ustawy - Prawo zamówień publicznych.
[7] Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (Dz. U. 1997 Nr 54, poz. 348 z późn. zm.).
[8] Więcej na temat obowiązku wskazania pól eksploatacyjnych w umowie o korzystanie z utworu w J. Barta, R. Markiewicz, Prawo autorskie,  Warszawa 2010,  s. 211-214.
[9] W. Kaliński, Upgrade oprogramowania jako przedmiot zamówienia publicznego. Rozważania na tle zamówień na systemy informacji prawnej, cz. I. Teza nr 1, LEX: 33928/1.

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz