W przypadku umów w sferze zamówień publicznych,
ustawodawca wykreował wzruszalność umowy, czyli sankcję nieważności względnej,
której charakter jest różny od nieważności bezwzględnej unormowanej w art. 58
k.c. Nastąpiło, więc zastąpienie sankcji nieważności możliwością unieważnienia
umowy na podstawie ustawowych przesłanek wskazanych w art. 146 ust. 1 p.z.p..
Zgodnie z powszechnie akceptowanym poglądem doktryny
prawa cywilnego nieważność bezwzględną charakteryzują trzy cechy, fakt, iż
czynność prawna nią dotknięta nie wywołuje skutków prawnych, zamierzonych przed
strony od początku, nieważność powstaje z mocy prawa, orzeczenie sądu w tym
względzie ma, więc jedynie charakter deklaratoryjny, a po trzecie sąd jest
obowiązany z urzędu uwzględnić zarzut nieważności.
Nieważność względna różni się od nieważności bezwzględnej
tym, iż wystąpić o jej stwierdzenie mogą jedynie podmioty, które posiadają
legitymację przyznaną przez przepisy, momentem niweczącym skutki wadliwej
czynności prawnej jest dokonanie czynności, a orzeczenie sądu ma charakter
konstytutywny. W związku z powyższym do czasu wydania orzeczenia sądowego
czynność jest ważna i wywołuje skutki prawne zamierzone przez strony.
Wzruszenie umowy w sprawie zamówienia publicznego, następujące w drodze
orzeczenia właściwego organu, wywierając, co do zasady skutek z mocą
wsteczną. Jednakże KIO oraz sądowi okręgowemu przysługuje uprawnienia do
unieważnienia umowy tylko w zakresie świadczeń niewykonanych. Sytuacja taka
może mieć miejsce w uzasadnionych przypadkach, w szczególności, gdy niemożliwym
jest zwrot świadczeń spełnionych. Należy pamiętać, że do umów w sprawie
zamówień publicznych znajdują zastosowanie wszelkie przesłanki nieważności, w
tym nieważności bezwzględnej, określone w odrębnych przepisach, a więc także w
k.c. Bezwzględna nieważność umowy zachodzi w przypadku „[…] naruszeń prawa
odnoszących się do elementów konstrukcyjnych umowy, tj. strony podmiotowej
umowy, treści umowy lub formy umowy [1].„
Ponadto ograniczenie czasowej, określone ustawowymi
terminami zawitymi, powoduje, iż w przypadku upływu powyższego terminu czynność
prawna staje się ostatecznie ważna. Ustawa p.z.p. w art. 146 ust. 1, wskazuje
okoliczności skutkujące możliwością unieważnienia umowy:
1. zastosowanie
przez zamawiającego z naruszeniem przepisów ustawy trybu negocjacji bez
ogłoszenia lub zamówienia z wolnej ręki. Przesłanka ta odwołuje się do
okoliczności w których zamawiającemu przysługuje uprawnienie do zastosowania
jednego z dwóch wskazanych trybów szczególnych. W przypadku błędnego zastosowania
możliwe jest unieważnienie zawartej umowy.
2. zaniechanie
zamieszczenia ogłoszenia o zamówieniu w BZP albo zaniechanie przekazania
ogłoszenia o zamówieniu UPUE. Ustawodawca wskazuje tutaj na okoliczność w
której ogłoszenie nie zostało przekazane, sprzecznie z obowiązkiem ustawowym do
odpowiedniego publikatora. Jedynie zaniechanie zamieszczenia ogłoszenia w ten
sposób skutkuje możliwością unieważnienia umowy. Niezastosowanie się
zamawiającego do przepisów stanowiących o obowiązku zamieszczenia ogłoszenia w
siedzibie zamawiającego lub stronie internetowej, nie stanowi przesłanki do
unieważnienia umowy. Sankcja ta została także ograniczona tylko do
zamieszczenia ogłoszenia o zamówieniu, a więc nieprzekazanie do publikacji
innych ogłoszeń( np. ogłoszenia o udzieleniu zamówienia) nie będzie rodziło
sankcji nieważności względnej.
3. umowa podlega
unieważnieniu, jeżeli zamawiający zawarł ją przed upływem terminów na
wniesienie odwołania lub przed wydaniem przez Krajową Izbę Odwoławczą wyroku
albo postanowienia kończącego postepowanie odwoławcze.
4. umowa w sprawie
zamówienia publicznego zawarta w trybie dynamicznego systemu zakupów,
może zostać unieważniona, jeżeli zamawiający poprzez swoje działania lub
zaniechania, uniemożliwił wykonawcą, dopuszczonym do udziału w dynamicznym
systemie zakupów, składanie ofert orientacyjnych lub uniemożliwił im złożenie
ofert w postępowaniu o udzieleniu zamówienia prowadzonego w tym trybie.
5. kolejną podstawą
unieważnienia jest sytuacji, w której zamawiający, przed upływem terminu na
wniesienie środków ochrony prawnej, udzielił zamówienia objętego umową ramową.
Możliwość unieważnienia zawartej umowy istnieje tylko wówczas, gdy zamawiający,
wszczynając postępowanie, zaniechał zaproszenia wszystkim wykonawców, z którymi
powinien zawrzeć umowę ramową.
Okoliczność zastosowania trybu zapytania o cenę z
naruszeniem przepisów także skutkuje sankcją nieważności względnej.
Zastosowanie trybu zapytania o cenę, z naruszeniem przepisów oznacza
zastosowanie tego trybu z naruszeniem ustawowo wskazanych przesłanek
pozwalających na zastosowanie tego
trybu.
W przypadku zastosowania wyżej wskazanej procedury,
właściwym do rozpoznania sprawy będzie KIO (oraz w razie wniesienia skargi na
orzeczenie KIO, sąd okręgowy siedziby zamawiającego- art. 198b p.z.p.),
zgodnie z przepisami dotyczącymi odwołania się wykonawcy (Dział VI, Rozdział 2
ustawy p.z.p.)
O unieważnienie umowy, niezależnie od podstaw wyżej
wymienionych, wystąpić do sądu, może Prezes UZP, w przypadku dokonania przez
zamawiającego czynności lub zaniechania ich dokonania z naruszeniem przepisu
ustawy, które mogło mieć lub miało wpływ na wynik postępowania. Podstawa
unieważnienia umowy, poprzez tę drogę została określona w sposób ogólny, nie
wymieniając jak to ma miejsce w przypadku, unieważnienia na wniosek
uprawnionego podmiotu, konkretnych przesłanek pozwalających na unieważnienie
umowy przez sąd. Określony został skutek czynności lub ich braku, a mianowicie
zachowanie to musi mieć wpływ na wynik postępowania, tak, więc musi zaistnieć
adekwatny związek przyczynowo- skutkowy. Wskazanie takiego związku może być
często kwestią problematyczną, zwłaszcza w przypadku tylko możliwości wpływu na
wynik postepowania. Przyczynami wpływającymi na wynik postepowania, które można
przykładowo wskazać są: dokonanie wyboru najkorzystniejszej oferty w
sprzeczności z regułami wyboru, (zarówno regułami oceny formalne jak i
merytorycznej), zbyt restrykcyjne sformułowanie warunków udziału w
postępowaniu, wyznaczenie zbyt krótkiego terminu składania ofert. W przypadku
zastosowania przez Prezesa UZP, właściwym do rozpoznania sprawy będzie sąd
powszechny, zgodnie z art. 144a ust.1 oraz art. 146 ust.6 p.z.p.. Właściwość
sądu będzie, zatem ustalana zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania cywilnego
normującymi właściwość miejscową oraz rzeczową sądu.
Prawo do wystąpienia o unieważnienie umowy, jak wyżej
wspomniano, jest obwarowane terminem o charakterze zawitym a więc jego upływ
powoduje ustanie uprawnienia. Terminy zostały określone w różny sposób w
zależności od przyczyny unieważnienia. W przypadku pierwszej procedury termin
zawity, jest terminem na wszczęcie postępowania odwoławczego. Terminy
zostały szczegółowo określone w art. 182 ust. 4. p.z.p.. W przypadku
procedury stosowanej przez Prezesa UZP termin zawity na unieważnienie umowy
wygasa z upływem czterech lat od dnia zawarcia lub modyfikacji umowy (art. 144a
ust.2
p.z.p.)
Art. 146 ust. 5 ustawy, wskazuje na możliwość
unieważnienia przez zamawiającego, umowy na podstawie art. art. 705
k.c. W literalnym brzmieniu przepisu, ustawodawca przyznał wskazaną możliwość
tylko zamawiającemu. Jednakże interpretacja przepisu, uniemożliwiająca
wykonawcy skorzystania z tego kodeksowego uprawnienia, byłaby sprzeczna z
podstawowymi, konstytucyjnymi zasadami które gwarantują równość wobec prawa
oraz prawa do sądu. Nie sposób znaleźć uzasadnienia do uniemożliwienia
skorzystania z prawa do unieważnienia umowy na podstawie przepisów k.c., przez
wykonawcę. Należy, zatem uznać, iż przepis ten tylko potwierdza, uprawnienie
zamawiającego, wynikające z Kodeksu cywilnego, które i tak jest możliwe do
zastosowania, opierając się na ogólnym odesłaniu do stosowania przepisów
Kodeksu cywilnego[2]. Należy, zatem uznać, iż wykonawcy
także przysługuje możliwość unieważnienia umowy opierając się na przepisach
k.c.
artykuł dostępny także na stronie:
porady Kancelarii (strona kontaktowa):
http://kancelaria-rozowicz.jimdo.com
[1] Opinia UZP dostępna na stronie internetowej urzędu
pt. Unieważnienie umowy w sprawie zamówienia publicznego, data publikacji:
2011-12-07, <http://uzp.gov.pl/cmsws/page/?D;1545> data dostępu:
30.10.2012.
[2] J. Jerzykowski, op. cit., Komentarz do art. 146
ustawy- Prawo zamówień publicznych.W przypadku umów w sferze zamówień
publicznych, ustawodawca wykreował wzruszalność umowy, czyli sankcję nieważności
względnej, której charakter jest różny od nieważności bezwzględnej unormowanej
w art. 58 k.c. Nastąpiło, więc zastąpienie sankcji nieważności możliwością
unieważnienia umowy na podstawie ustawowych przesłanek wskazanych w art. 146
ust. 1 p.z.p..
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz