Stosowanie ustawy Pzp przez stowarzyszenia wydatkujące środki pochodzące z 1% podatku dochodowego od osób fizycznych

Zakres podmiotowy ustawy z dnia 29 stycznia 2004 r. prawo zamówień publicznych (t.j. Dz. U. z 2010 r., Nr 113, poz. 759 z późn. zm.) wyznacza przede wszystkim art. 3 tej ustawy. Zgodnie z nim ustawę tą stosuje się do udzielania zamówień publicznych przez następujące podmioty:

1. jednostki sektora finansów publicznych w rozumieniu przepisów o finansach publicznych;
2. inne, niż określone w pkt 1, państwowe jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej;
3. inne, niż określone w pkt 1, osoby prawne, utworzone w szczególnym celu zaspokajania potrzeb o charakterze powszechnym niemających charakteru przemysłowego ani handlowego, jeżeli podmioty, o których mowa w tym przepisie oraz w pkt 1 i 2, pojedynczo lub wspólnie, bezpośrednio lub pośrednio przez inny podmiot:
• finansują je w ponad 50 % lub
• posiadają ponad połowę udziałów albo akcji, lub
• sprawują nadzór nad organem zarządzającym, lub
• mają prawo do powoływania ponad połowy składu organu nadzorczego lub zarządzającego;
4. związki podmiotów, o których mowa w pkt 1 i 2, lub podmiotów, o których mowa w pkt 3;
5. inne niż określone w pkt 1-4 podmioty, jeżeli zamówienie jest udzielane w celu wykonywania jednego z rodzajów działalności, o której mowa w art. 132 Prawa zamówień publicznych, a działalność ta jest wykonywana na podstawie praw szczególnych lub wyłącznych albo jeżeli podmioty, o których mowa w pkt 1-3a, pojedynczo lub wspólnie, bezpośrednio lub pośrednio przez inny podmiot wywierają na nie dominujący wpływ, w szczególności:
• finansują je w ponad 50 % lub
• posiadają ponad połowę udziałów albo akcji, lub
• posiadają ponad połowę głosów wynikających z udziałów albo akcji, lub
• sprawują nadzór nad organem zarządzającym, lub
• mają prawo do powoływania ponad połowy składu organu zarządzającego;
6. prawami szczególnymi lub wyłącznymi są prawa przyznane w drodze ustawy lub decyzji administracyjnej, polegające na zastrzeżeniu wykonywania określonej działalności dla jednego lub większej liczby podmiotów, jeżeli spełnienie określonych odrębnymi przepisami warunków uzyskania takich praw nie powoduje obowiązku ich przyznania (art. 3 ust. 2 Prawa zamówień publicznych);
7. inne niż określone w pkt 1 i 2 podmioty, jeżeli łącznie zachodzą następujące okoliczności:
• ponad 50 % wartości udzielanego przez nie zamówienia jest finansowane ze środków publicznych lub przez podmioty, o których mowa w pkt 1-3a;
• wartość zamówienia jest równa lub przekracza kwoty określone w przepisach wydanych na podstawie art. 11 ust. 8 Prawa zamówień publicznych;
• przedmiotem zamówienia są roboty budowlane obejmujące wykonanie czynności w zakresie inżynierii lądowej lub wodnej, budowy szpitali, obiektów sportowych, rekreacyjnych lub wypoczynkowych, budynków szkolnych, budynków szkół wyższych lub budynków wykorzystywanych przez administrację publiczną lub usługi związane z takimi robotami budowlanymi;
8. podmioty, z którymi zawarto umowę koncesji na roboty budowlane na podstawie ustawy z dnia 9 stycznia 2009 r. o koncesji na roboty budowlane lub usługi (Dz. U. Nr 19, poz. 101, Nr 157, poz. 1241 i Nr 223, poz. 1778 oraz z 2010 r. Nr 106, poz. 675), w zakresie, w jakim udzielają zamówienia w celu jej wykonania.

Zgodnie z art. 3 ust. 3 Prawa zamówień publicznych podmioty, o których mowa w ust. 1 tego artykułu, przyznając środki finansowe na dofinansowanie projektu, mogą uzależnić ich przyznanie od zastosowania przy ich wydatkowaniu zasad równego traktowania, uczciwej konkurencji i przejrzystości.

Katalog podmiotów określonych w art. 3 ust. 1 jest bardzo szeroki i obejmuje instytucje publiczne, zarówno podległe administracji rządowej, jak i samorządowej, ogólnie mieszące się w definicji „jednostki sektora finansów publicznych – j.s.f.p.”. Wśród jednostek sektora finansów publicznych wymienić należy m.in. państwowe i samorządowe instytucje kultury, działające na podstawie ustawy z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (t.j. Dz. U. z 2001 r. Nr 13, poz. 123 z późn. zm.). Do kategorii j.s.f.p. należą również państwowe i samorządowe fundusze celowe, wśród których wymienić należy Fundusz Promocji Twórczości, utworzony w celu finansowania działalności instytucji kultury. Do stosowania PZP zobowiązane będą również działające w zakresie kultury podmioty posiadające status prawny spółek publicznych lub podmioty od nich zależne.

Do stosowania pzp w określonych w ustawie przypadkach zobowiązane będą również podmioty prywatne. Kluczową przesłanką do rozciągania na nie reżimu pzp będzie finansowanie udzielanych zamówień ze środków publicznych (najczęściej dotacji). Ponadto, pzp wymaga zaistnienie dodatkowych przesłanek dotyczących wartości zamówienia oraz jego przedmiotu (roboty budowlane i tylko w odniesieniu do ściśle wymienionych rodzajów inwestycji). Zgodzić się zatem należy z poglądem, że w zakresie działalności kulturalnej art. 3 ust. 5 PZP rzadko stanowić będzie podstawę do obejmowania podmiotów prywatnych obowiązkiem stosowania PZP. Częściej za to zastosowanie znaleźć może art. 3 ust. 6, który pozwala nałożyć na podmiot prywatny, korzystający ze środków publicznych (dotacji krajowej, środków z UE) obowiązek stosowania PZP przy udzielaniu zamówień, jeżeli wynika to z umowy dotacyjnej.

Przepisy art. 3 ust. 1 ustawy pzp nie kwalifikują wprost stowarzyszeń jako zamawiających zobowiązanych do stosowania procedur udzielania zamówień publicznych. Oznacza to, iż samo posiadanie przez dany podmiot statusu prawnego stowarzyszenia (ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. - Prawo o stowarzyszeniach - Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 855, z późn. zm.) nie jest wystarczające do zakwalifikowania go jako zamawiającego. Podobnie przepisy ustawy pzp nie wiążą w sposób samoistny faktu wydatkowania przez dany podmiot środków publicznych z obowiązkiem stosowania procedur udzielenia zamówień publicznych. Stwierdzić należy, że fakt, iż dane stowarzyszenie wydatkuje środki pochodzące z odpisu 1% podatku dochodowego od osób fizycznych, dokonanego zgodnie z art. 27 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2010 r. Nr 234, poz. 1536, z późn. zm.), nie stanowi samodzielnej podstawy do stwierdzenia obowiązku stosowania przez to stowarzyszenie procedur udzielania zamówień publicznych określonych w przepisach ustawy . W każdym przypadku konieczna jest zatem analiza, czy w odniesieniu do danego podmiotu zachodzą przesłanki określone w przepisie art. 3 ust. 1 ustawy pzp. 

Obowiązek stosowania przepisów ustawy przez stowarzyszenia może zachodzić w dwóch przypadkach. Pierwszy przypadek będzie zachodzić w sytuacji spełnienia przesłanek określonych w art. 3 ust. 1 pkt 3 ustawy PZP (podmiot prawa publicznego). Drugi przypadek może natomiast zachodzić w sytuacji ziszczenia się przesłanek wskazanych w art. 3 ust. 1 pkt 5 ustawy pzp. 

Zgodnie z brzmieniem przepisu 3 art. ust. 1 pkt 5 ustawy,  podmioty  inne  niż  jednostki  sektora  finansów  publicznych  oraz  państwowe  jednostki organizacyjne  nieposiadające  osobowości  prawnej  zobowiązane  są  do  stosowania    ustawjeżeli łącznie zachodzą następujące okoliczności:

1)  ponad  50  %  wartości  udzielanego  przez  nie  zamówienia  jest  finansowane  ze  środków

publicznych lub przez podmioty, o których mowa w pkt 1-3a ustawy pzp,

2)  wartość  zamówienia  jest  równa  lub  przekracza  kwoty  określone  w  przepisach  wydanych  na

podstawie  art.  11  ust.  8,  tj.  w  rozporządzeniu  Prezesa  Rady  ministrów  z  dnia  23  grudnia 

2009  r.  w  sprawie  kwot  wartości  zamówień  oraz  konkursów,  od  których  jest  uzależniony

obowiązek przekazywania ogłoszeń Urzędowi Oficjalnych Wspólnot Europejskich (Dz. U. Nr

224, poz. 1795),

3)  przedmiotem zamówienia są roboty budowlane obejmujące wykonanie czynności w zakresie inżynierii  lądowej  lub  wodnej,  budowy  szpitali,  obiektów  sportowych,  rekreacyjnych  lub wypoczynkowych,  budynków  szkolnych,  budynków  szkół  wyższych  lub  budynków wykorzystywanych  przez  administrację  publiczną  lub  usługi  związane  z  takimi  robotami budowlanymi. 

Obowiązek stosowania ustawy do udzielania zamówień publicznych przez podmioty inne niż jednostki sektora  finansów  publicznych  oraz  państwowe  jednostki  organizacyjne  nieposiadające  osobowości prawnej  uzależniony  został  od  łącznego  spełnienia  przesłanek  określonych  w  art.  3  ust.  1  pkt  5 ustawy. 

Odnosząc powyższe uwagi do zagadnienia związanego z przekazywaniem środków pochodzących z odpisu 1% podatku dochodowego od osób fizycznych należy wskazać, iż dla ustalenia, czy środki te mieszczą się w kategorii finansowania działalności podmiotu publicznego w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 3 ustawy , istotne znaczenie ma określenie zasad i trybu przekazywania tych środków na rzecz organizacji pożytku publicznego. W tym zakresie kluczowe znaczenie mają przepisy ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (art. 27 – art. 27a). 

Należy stwierdzić, iż uzyskanie środków z odpisu 1% podatku dochodowego od osób fizycznych dokonywanego przez podatników nie stanowi finansowania działalności podmiotu przez podmioty wskazane w art. 3 ust. 1 pkt 1-3 ustawy pzp. Tym samym powyższa okoliczność nie może stanowić przesłanki do stwierdzenia obowiązku stosowania przez organizację pożytku publicznego przepisów ustawy pzp na zasadzie art. 3 ust. 1 pkt 3 ustawy pzp. W takim bowiem przypadku nie dochodzi do nawiązania stosunku zależności pomiędzy beneficjentem (organizacją pożytku publicznego) a organami administracji publicznej przekazującymi środki zgodnie z dyspozycją podatnika.

Odnosząc się z kolei do kwestii zastosowania przepisu art. 3 ust. 1 pkt 5 ustawy pzp należy stwierdzić, iż znajduje on zastosowanie do przypadków, w których dane zamówienie jest finansowane ze środków publicznych lub przez podmioty, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 1-3a ustawy PZP, na podstawie dotacji lub innych bezzwrotnych form wsparcia finansowego, które przeznaczone są bezpośrednio na pokrycie kosztów danego zamówienia. Przepis ten nie dotyczy natomiast przypadków, gdy zamówienie jest finansowane ze środków pochodzących z ogólnego dofinansowania działalności danego podmiotu. Jedynie zatem celowe pochodzenie środków z przeznaczeniem na sfinansowanie konkretnego zamówienia spełnia przesłankę „finansowania zamówienia” w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 5 ustawy pzp.

Wobec powyższego należy stwierdzić, że okoliczność, iż dane zamówienie jest finansowane z wykorzystaniem środków uzyskanych z odpisu 1% podatku dochodowego od osób fizycznych nie może stanowić przesłanki do stwierdzenia obowiązku stosowania przez organizację pożytku publicznego przepisów ustawy PZP na zasadzie art. 3 ust. 1 pkt 5 ustawy pzp. 

Artykuł oparty na treści opinii UZP: STOSOWANIE USTAWY PRAWO ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH PRZEZ STOWARZYSZENIA WYDATKUJĄCE ŚRODKI POCHODZĄCE Z 1% PODATKU DOCHODOWEGO OD OSÓB FIZYCZNYCH (http://www.uzp.gov.pl/cmsws/page/?D;2177)