Kontrola skarbowa w systemie zamówień publicznych

W dziedzinie prawa zamówień publicznych występuje szereg podmiotów, którym ustawodawca przyznał kompetencje w zakresie weryfikacji i oceny działań podmiotów zamawiających. Zamówienia publiczne są bowiem obszarem szeregu działań kontrolnych licznych organów państwa. Wśród nich wskazać można Dyrektorów urzędów kontroli skarbowej. Dyrektor urzędu kontroli skarbowej kieruje pracą urzędu kontroli skarbowej, a w szczególności:

1. organizuje pracę urzędu kontroli skarbowej i jest przełożonym zatrudnionych w nim inspektorów oraz innych pracowników,
2. ustala plany kontroli,
3. upoważnia inspektorów i pracowników do przeprowadzenia czynności kontrolnych,
4. wydaje decyzje w sprawach określonych w ustawie,
5. wydaje wynik kontroli,
6. dokonuje w uzasadnionych przypadkach zmiany inspektora lub pracownika prowadzącego czynności kontrolne.

Kontrola skarbowa jest rodzajem kontroli państwowej i kontroli finansowej. Organ kontroli skarbowej powinien przede wszystkim stać na straży gospodarowania mieniem Skarbu Państwa, albowiem taki zakres uprawnień przewidział dla niego ustawodawca w art. 1 ustawy z 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej. Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy do kompetencji organów kontroli skarbowej należy również kontrola celowości i zgodności z prawem gospodarowania środkami publicznymi. 

Kontrola skarbowa nie jest nieograniczona, nie obejmuje wszystkiego i wszystkich. Jej zakres przedmiotowy wynika z ustawy o kontroli skarbowej. Zgodnie z jej art. 4 ust. 1 pkt 2 kontroli skarbowej podlegają wydatkujący, przekazujący i otrzymujący środki publiczne. Zakres podmiotowy ustaw regulujących zamówienia publiczne oraz kontrole skarbowe krzyżuje się. Podmiotami podlegającymi kontroli mogą być zamawiający, między innymi w zakresie gospodarowania posiadanymi przez jst środków publicznych, np. dotacjami celowymi czy subwencjami otrzymanymi z budżetu centralnego.

Skutki kontroli UKS są wskazane w art. 24 ustawy. Jeśli przedmiotem kontroli jest gospodarowanie środkami UE, kończy się ona zgodnie z art. 24 ust 1 pkt 2 lit a) wynikiem kontroli. Przed wydaniem wyniku kontroli organ kontroli skarbowej wyznacza kontrolowanemu 7-dniowy termin do wypowiedzenia się w sprawie zebranego materiału dowodowego. Następnie (art. 27 ust 2) wynik kontroli doręcza się kontrolowanemu oraz organowi lub dysponentowi części budżetowej. Oznacza to, że w przypadku kontroli u zamawiającego- beneficjenta środków unijnych, wyniki powinny być dołączone także do Instytucji Wdrażającej. Instytucja ta (o ile kontrolowanym był beneficjent, nie zaś sama instytucja) nie ma jednak jakiegokolwiek obowiązku odniesienia się do nich. Obowiązek odniesienia się do wyniku obciąża natomiast zawsze kontrolowanego, który jest obowiązany w ciągu 30 dni poinformować organ kontroli skarbowej o sposobie usunięcia wskazanych nieprawidłowości (art. 27 ust 6 ustawy UKS). W wynikach kontroli zarzuty można podzielić na dwie zasadnicze grupy: naruszenia prawa wspólnotowego oraz naruszenia prawa krajowego. Wydatkowaniu środków pochodzących z budżetu UE respektowanie prawa UE ma  charakter obligatoryjny. Za nieskuteczne należy więc uznać negowanie ustaleń kontroli w oparciu o argument, że niewłaściwe zastosowanie prawa UE wynikało z działania ustawodawcy krajowego. 

W praktyce beneficjentom środków pochodzących z dofinansowania z UE wymierzane są korekty finansowe za naruszenie przepisów dyrektyw, które nie zostały prawidłowo transponowane do polskiego systemu prawnego, tj. prawa zamówień publicznych oraz wydanych na jej podstawie rozporządzeń.