MŚP w systemie zamówień publicznych

W związku z wejście w życie ostatniej nowelizacji (24 grudnia- wigilijny prezent Ustawodawcy), warto przyjrzeć się pokrótce podmiotom które mogą najwięcej zyskać na ustawowym uregulowaniu kwestii podwykonawstwa w systemie zamówień publicznych. Zamówienia publiczne są systemem który umożliwia wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw. Podmioty takie bardzo często są podwykonawcami zadań powierzonych wykonawcy który zawarł umowę o zamówienie publiczne. W Polsce 99% przedsiębiorstwa stanowią przedsiębiorstwa zaliczane do małych i średnich (MSP), ok 70% zatrudnionych osób w przedsiębiorstwach jest zatrudnionych właśnie w tej grupie, a 47,4% PKB jest ich dziełem. Wskazane liczby obrazują o jakiej skali można mówić. Ze względu na bariery jakie napotykają przedsiębiorcy MSP, często nie udaję im się w pojedynkę wykona przedmiotu zamówienia. Staje się to przyczyną występowania tych podmiotów w roli podwykonawców oraz tworzenia przez nich konsorcjów. 

Definicja małego i średniego przedsiębiorstwa (MŚP) weszła w życie 1 stycznia 2005 r., na mocy rozporządzenia Komisji (WE) nr 70/2001 (Dz. Urz. UE L 10 z 13.01.2001, s. 33) zmienionego przez rozporządzenie 364/2004 (Dz. Urz. UE L 63 z 28.02.2004). W dniu 6 sierpnia 2008 roku zostało wydane rozporządzenie Komisji (WE) nr 800/2008 uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne ze wspólnym rynkiem w zastosowaniu art. 87 i 88 Traktatu (Dz. Urz. UE L 214 z 9.08.2008, str. 3), które stosuje się w przypadku udzielania MŚP pomocy publicznej. Definicja MŚP ma zastosowanie do wszystkich polityk, programów i działań, jakie KE realizuje wobec małych i średnich przedsiębiorstw (MSP). Zgodnie z art. 1 załącznika I do Rozporządzenia Komisji (WE) nr 800/2008 z dnia 6 sierpnia 2008 r. uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne ze wspólnym rynkiem w zastosowaniu art. 87 i 88 Traktatu 

Cechy średniego przedsiębiorstwa:

zatrudnia mniej niż 250 pracowników oraz

jego roczny obrót nie przekracza 50 milionów euro lub roczna suma bilansowa nie przekracza 43 milionów euro;

Cechy małego przedsiębiorstwa:

zatrudnia mniej niż 50 pracowników oraz

jego roczny obrót nie przekracza 10 milionów euro lub roczna suma bilansowa nie przekracza 10 milionów euro;

Definicje określone w rozporządzeniach Rady czy Komisji Europejskiej obowiązują wprost i są stosowane bezpośrednio na obszarze wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej, w związku z tym, niezależnie od regulacji krajowych (poza Konstytucją RP).

Definicja MŚP została także zawarta w ustawie z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (ustawa SDG), która została wprowadzona dla potrzeb stosowania przepisów rozdziału 5 ustawy SDG o kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorcy. Zawarte w ww. ustawie zapisy dotyczące kwalifikowania MŚP mają charakter kryteriów ilościowych i zgodnie z jej zapisami (art. 104 – 110):

za małego przedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, który w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych zatrudniał średniorocznie mniej niż 50 pracowników oraz osiągnął roczny obrót ze sprzedaży nie przekraczający 10 mln euro lub sumy aktywów jego bilansu na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły 10 mln euro;

za średniego przedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, który w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych zatrudniał średniorocznie mniej niż 250 pracowników oraz osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji  finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 50 mln euro lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 43 mln euro.

MSP cechuje: niski poziom dochodów i oszczędności, są istotnym warunkiem ożywienia gospodarki, są stymulatorem rozwoju gospodarki, wpływają na wzrost gospodarczy, przyczyniają się do nasycenia rynku w produkty odpowiedniej jakości oraz zapewniają wzrost zatrudnienia, wchodzą w nisze rynkowe, oferują wysoki stopień dostosowania produktów do indywidualnych potrzeb, szybko absrobują nowe rozwiązania techniczne i technologiczne, posiadają proste struktury organizacyjne, aktywizują zawodowo właścicieli. 

Wymienione cechy MSP powodują że znaczącym czynnikiem dla ich rozwoju i poprawy sytuacji finansowej jest współpraca z dużymi partnerami, co jest możliwe dzięki zyskaniu statusu podwykonawcy. Jak jednak pokazała historia (Euro 2012), współpraca ta musi opierać się na klarownych i uczciwych zasadach gdyż w innym wypadku łatwo wyeliminować podmiot MSP z rynku. Łatwość utraty płynności finansowej powoduje że nawet chwilowe wstrzymanie wpłat dla takiego podmiotu może skończyć się klęską i koniecznością zrezygnowania z dalszego funkcjonowania na konkurencyjnym rynku.  Właśnie to zjawisko przyczyniło się do unormowania statusu i sytuacji prawnej podwykonawcy w systemie zamówień publicznych. Nie zdecydowano się jednak na szerokie zmobilizowanie zamawiających do wpływania na wybór podwykonawców wzorem amerykańskiej instytucji subcontractingu. Amerykański system zmusza zamawiających, jeżeli nie zagraża to skutecznej realizacji zamówienia, do występowania w po stronie wykonawców także podwykonawców z grona MSP. Rozwiązanie takie bardzo dobrze wpływa na poprawę sytuacji lokalnych przedsiębiorców. 

Polskie badania wskazują się MSP w małym stopniu uczestniczą w systemie zamówień publicznych- w 2006 roku ok 76% badanych nie realizowało zamówienia, ok 16% brało udział jako wykonawca i 5% jako podwykonawca. Wskazane liczby nie napawają optymizmem i zmuszają do przemyślenia obowiązującego systemu. Liczne walory udziału w systemie zamówień publicznych małych i średnich podmiotów powinny stać się bodźcem do ułatwienia im współpracy w ramach zamówień publicznych. Należy wskazać że z ankiety w 2006 roku wynikało ok 17% z MSP które brało udział w zamówieniach było podmiotami wysoko wyspecjalizowanymi a realizacja zamówień przynosiła im ok 70% dochodu. Zważają światowy oraz krajowy poziom bezrobocia i korzystny wpływ rozwoju MSP na ten czynnik wydaje się bardzo istotnym ułatwienie tym podmiotą wejścia w system który może przynieść im stałe dochody i bodziec do dalszego rozwoju. Nowelizacja ustawy która weszła w życie na pewno jest w tym względzie krokiem w dobrym kierunku.