Odstąpienie od umowy,
jest zgodnie z jednolitym stanowiskiem doktryny jednostronną czynnością prawną
a jej treść przejawia się w kompetencji do unicestwienia istniejącego stosunku
prawnego poprzez złożenie drugiej stronie oświadczenia woli. Zgodnie z
przepisami p.z.p. jedynie zamawiającemu służy prawo do odstąpienia od umowy,
jednakże SN[1] wyraził pogląd iż wykonawca może odstąpić
od umowy na podstawie przepisów k.c. normujących to zagadnienie. Wykonawca
pozbawiony jest uprawnień wynikających z art. 145 ustawy p.z.p., chociażby
spełnione zostały przesłanki umożliwiające odstąpienie od umowy[2]. Dodatkowo wykonawcy nie przysługuje z tytułu
odstąpienia przez zamawiającego roszczenie odszkodowawcze, jednakże ma on prawo
do wynagrodzenia należnego tytułem wykonanej części umowy[3].
W przypadku nieprawidłowego odstąpienia od umowy przez zamawiającego,
bezpodstawnie powołując się na przesłanki wymienione w art. 145 p.z.p. popada
tym samym w zwłokę.
Podstawowym celem
wprowadzenia możliwość odstąpienia od umowy przez zamawiającego jest ochrona
interesu publicznego przed realizacją świadczeń zbędnych. Ustawodawca kreując
możliwość odstąpienia od umowy, w przypadku umów w sprawie zamówień publicznych
wskazał trzy przesłanki które muszą zaistnieć by możliwym było złożenie
takowego oświadczenia woli. Wskazane przesłanki muszą wystąpić kumulatywnie, a
niezaistnienie chociaż jednej z nich uniemożliwia odstąpienie od umowy.
Pierwszą przesłanką
jest zaistnienie istotnej zmiany okoliczności, której strony nie brały pod
uwagę zawierając umowę. Zmiana musi spełniać cechę bycia istotną. Określenie to
zgodnie z słownikowym znaczeniem wskazuje na zmianę o dużym zasięgu, znaczącą,
a jednocześnie będącą następstwem zdarzeń bardzo rzadko występujących,
niecodziennych lub nawet do tej pory niespotykanych. Zmiana ta nie obejmują
swym zasięgiem zwykłego ryzyka kontraktowego, z którym kontrahencie muszą
się liczyć. Istotna zmiana okoliczności może nastąpić zarówno na podłożu natury
faktycznej jak i prawnej.
Druga przesłanka jest
stanem jaki musi nastąpić po istotnej zmianie okoliczności, a mianowicie
wykonanie zamówienia nie leży w interesie publicznym. Realizacja zamówienia
musi być więc bezcelowa z punktu widzenia interesu publicznego. Przesłanka ta
wskazuje na podmioty realizujące zadania publiczne, z tego powodu art. 145
ust.1 p.z.p. nie znajduje zastosowania, do podmiotów nie realizujących zadań
publicznych a obowiązanych do stosowania procedur zamówień publicznych, takich
jak przedsiębiorcy którzy uzyskali dotację. Nie jest możliwe ani zasadne
konstruowanie definicji stwierdzenia niecelowości wykonania umowy z interesem
publicznym. Należy wskazać iż interes publiczny jest interesem ogółu
społeczeństwa, nie jest natomiast interesem każdej jednostki, ani sum tych
indywidualnych interesów. W związku z tym nie pozostaje wątpliwym że interes
zamawiającego nie zawsze musi być tożsamy z interesem publicznym, a problem
niecelowości powinien być rozpatrywany z uwzględnieniem katalogu zadań
publicznych realizowanych przez zamawiającego.
Trzecią okolicznością
która musi wystąpić żeby możliwym było odstąpienie od umowy jest niemożliwość
przewidzenia zmiany okoliczności oraz jej następstw. Przesłanka ta odnosi się
do stanu świadomości zamawiającego, jeżeli bowiem zamawiający był świadom
okoliczności co do istnienia okoliczności powodujących niecelowość wykonania
zamówienie, nie może odstąpić od umowy w trakcie jej realizacji. W takiej
sytuacji zamawiający powinien unieważnić postępowanie zgodnie z art. 93 ust.1
pkt.6 p.z.p. a nie zawierać umowę po czym starać się od nie odstąpić. Takie
nielojalne zachowanie wobec kontrahenta nie podlega ochronie prawnej. Żeby
określić czy w danym przypadku mamy do czynienia z brakiem możliwości
przewidzenia zmiany okoliczności należy posłużyć się zobiektywizowanymi
kryteriami w odniesieniu do aktów staranności, których należy oczekiwać od
zamawiającego. Brak możliwości przewidzenia okoliczności nie jest tożsamy z
całkowitą nieprzewidywalności zaistnienia zdarzeń.
Dokonując
interpretacji przesłanek odstąpienia od umowy w konkretnym przypadku, trzeba
mieć na uwadze iż ich zastosowanie powinno mieć charakter wyjątkowy, nie jest
dopuszczalne kierowanie się interesem publicznym jako dobrem nadrzędny. Interes
publiczny powinien podlegać ochronie w sytuacjach usprawiedliwionych.
Wykonawca, jako strona umowy wzajemnej, zawierając umowę pozostaje w
przeświadczeniu że zobowiązania zostaną wykonane. Zbyt pochopne odstąpienie od
umowy, nie opierające się na obiektywnych kryteriach i istotnym, szeroko
społecznie akceptowanym interesie publicznych, naraża wykonawców na niepewność
gospodarczą, tym samym może negatywnie wpływać na rynek gospodarczy,
zniechęcając wykonawców do udziału w postepowaniach o zamówienia publiczne.
Działania takie w istotny sposób mogą wpływać na konkurencyjność, poprzez
obniżenie ilości zainteresowanych wykonawców a co za tym idzie na pogorszenie
poziomu ofert w późniejszych
zamówieniach.
Zamawiający ma
możliwość odstąpienia od umowy w trzydziestodniowym terminie zawitym, liczonym
od momentu powzięcia przez niego wiadomości o okolicznościach stanowiących
podstawę odstąpienia. Z upływem wskazanego terminu uprawnienie to ex lege wygasa.
Odstąpienie od umowy, następuje poprzez złożenie oświadczenia woli a momentem
złożenia jest chwila w której, doszło ono do adresata w taki sposób, że
mógł zapoznać się z jego treścią. Przyznane zamawiającemu uprawnienie do
odstąpienia od umowy stanowi samodzielną podstawę, nie wyłączając uprawnienia
do odstąpienia wynikających z k.c.[4].
[1] Wyroku SN z dnia 10 kwietnia 2003 r., III CKN 1320/00, OSNC 2004, nr 7-8, poz. 112.
[2] J. Jerzykowski, op. cit. Komentarz do art.145 ustawy
- Prawo zamówień publicznych.
[3] Ibid.
[4] Ibid.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz